Wat is een seksueel overdraagbare aandoening?

Per jaar raken in Nederland ongeveer 100.000 mensen besmet met een seksueel overdraagbare aandoening (soa). Dit zijn ziekten die voornamelijk door onveilig vrijen worden overgedragen. Sommige soa’s kunnen ook via besmet bloed worden overgedragen, of van moeder op kind. Soa’s kunnen ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken, waaronder onvruchtbaarheid. De meeste soa’s zijn echter goed te behandelen, mits u er op tijd bij bent.

U kunt besmet zijn met een soa zonder dat u symptomen ervaart. Zo kunt u ook ongemerkt anderen besmetten. Als u denkt dat u een soa heeft, of als u tot een risicogroep behoort, laat dan zo snel mogelijk een soa-test doen.

De meeste voorkomende soa’s zijn; chlamydia, gonorroe, syfilis, HIV/aids, hepatitis B, trichmonas, schaamluis, herpes genitalis en genitale wratten.

Hoe kunt u soa’s oplopen?

Soa’s worden veroorzaakt door virussen of bacteriën in het slijmvlies (van de penis, vagina, anus en mond), (menstruatie)bloed, voorvocht, sperma of vaginale afscheiding van iemand die een soa heeft. De meeste soa’s worden overgedragen tijdens onveilige seks. Bijvoorbeeld door vaginale of anale geslachtsgemeenschap zonder condoom, orale seks zonder condoom of beflapje of het gezamenlijk gebruik van seksspeeltjes zonder deze tussendoor te reinigen.

Hiv, hepatitis B en syfilis zijn ook via bloed overdraagbaar. Bijvoorbeeld door gebruik van een besmette injectienaald. Wanneer u een tatoeage laat zetten of een piercing laat aanbrengen op onhygiënische wijze, dan loopt u ook risico om een soa op te lopen.

Tijdens een zwangerschap of geboorte kan een moeder die besmet is met hiv, hepatitis B of syfilis, de ziekte overdragen op haar kind. Tijdens de geboorte kunnen ook de soa’s chlamydia, herpes genitalis of gonorroe overdragen worden op een kind.

Welke klachten kunt u ervaren

Er zijn soa’s waarbij u geen klachten ervaart. Als u een soa heeft en wel klachten ervaart, dan zijn dat meestal de volgende:

Bij vrouwen:

• geelgroene of sterk ruikende afscheiding;
• blaasjes, zweertjes of wratten op de schaamlippen of vagina;
• vaginaal bloedverlies na geslachtsgemeenschap of tussen menstruaties in;
• pijn in de onderbuik.

Bij mannen:

• blaasjes, zweertjes of wratten op de penis of eikel;
• waterig vocht of pus uit de plasbuis;
• pijn aan de balzak of zwelling/roodheid.

Symptomen van soa’s die bij zowel vrouwen als mannen kunnen voorkomen:

• zweertjes of wratten bij de anus;
• branderig gevoel bij het plassen;
• pijnlijk anus of afscheiding uit de anus;
• gele huid of geel oogwit;
• opgezette klieren in de liesstreek;
• jeuk in het haar rond de geslachtsorganen en de bilnaad;
• koorts.

Risicogroepen

Sommige groepen mensen hebben een verhoogd risico op bepaalde soa’s. Hieronder volgt een overzicht:

• jongeren tot 25 jaar;
• mensen die een soa hebben of hebben gehad;
• mensen met wisselende seksuele contacten;
• mannen die seks hebben met mannen;
• mensen die in de prostitutie werken en hun klanten;
• mensen, of hun ouders, die afkomstig zijn uit regio’s waar veel soa’s voorkomen (Oost-Europa, Turkije, Marokko, Suriname en de voormalige Nederlandse Antillen, Afrika, Azië en Zuid-Amerika);
• mensen die een partner hebben die tot één van bovenstaande risicogroepen behoort.

Hoe zijn soa’s te behandelen?

De meeste soa’s zijn goed te behandelen. Herpes genitalis en genitale wratten zijn niet te genezen, daarvan kunt u alleen de klachten bestrijden wanneer deze zich voordoen.

Ook hiv is (nog) niet te genezen. Een hiv-infectie veroorzaakt uiteindelijk de ziekte aids. Tegenwoordig is deze ziekte redelijk goed te behandelen, zo kan het steeds langer worden uitgesteld. Al is er nog geen medicijn gevonden dat het hiv virus kan doden.
Zwangere vrouwen die besmet zijn met hiv kunnen het virus op hun kind overdragen, dit kan echter bijna altijd worden voorkomen met behulp van medicijnen.

Als u binnen 72 uur na mogelijke besmetting met het hiv virus een kuur van hiv remmers start, is de besmetting in de meeste gevallen te voorkomen.

Wanneer moet u naar de huisarts?

Ga na de huisarts als u vragen heeft over soa’s of als u een test wilt laten doen.

Als u onveilig heeft gevreeën met iemand die (mogelijk) besmet is hepatitis B of hiv, neem dan direct contact op met uw huisarts, de huisartsenpost of de GGD. Er zijn zogenaamde PEP-medicijnen (Post Expositie Profylaxe) die een besmetting alsnog kunnen voorkomen. Het is wel van belang dat u deze kuur van hiv-remmers binnen 72 uur na de mogelijke besmetting start.